Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB); okul öncesi çağlarda ve okul çağında meydana gelen ve çoğunlukla erişkinlik dönemine kadar devam eden bir bozukluktur. Bu bozukluğa sahip olan çocuklarda, davranışın kontrollerinde ve dikkatin sürdürülmesinde problemler yaşanır. Aşırı derecede aktif ve hareketli olmak sıklıkla görülür. Ancak bazı çocuklarda aşırı aktiflik olmadan da yalnızca dikkat problemleri bulunabilmektedir.

Hiperaktivite, olağandan çok daha fazla hareketlilik ya da anormal derecede aktif bulunma durumuna denir. Çocukların kendilerini kontrol edememesinden kaynaklanan psikolojik bir sorundur.

DEHB sahibi çocuklar, dikkatlerini toparlayabilmekte ya da belirli bir süre sabit kalmakta zorlanabilirler. DEHB sahibi çocuklar yalnızca ev hayatında değil, okulda ve sosyal hayatlarında da bu bozukluğa bağlı olarak sorunlarla karşılaşabilirler.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedir ve Nasıl Oluşur?

DEHB, genetik özelliklerin ve çevresel biyolojik etmenlerin birleşmesi sonucu beyinde oluşan nörobiyolojik bozukluklar olan tanımlanmaktadır. Kurşun, sigara, alkol gibi zehirli maddelerin kullanımı ve kalıtılan genetik özelliklerin birbiri ile olan etkileşimi DEHB hastalığına yol açabilir. DEHB oluşumunda genetik faktörlerin etkisi %80 ila 90 aralığındadır.

Sanılanın tersine anne ve babanın yanlış davranışlarından kaynaklı DEHB oluşmamaktadır. Ancak ebeveynlerin yanlış tutumlarının, DEHB belirtilerinin artmasına veya DEHB dışında başka psikiyatrik sorunların oluşabilmesine sebep olabileceği unutulmamalıdır. Çocuğun sahip olduğu genetik miras, ileriki yıllarda DEHB rahatsızlığına sahip olup olmayacağı konusunda en önemli belirleyicidir. Ancak kalıtım haricinde birtakım biyolojik faktörler de genetik yapı ile etkileşim sağlayarak DEHB’nin ortaya çıkmasında etkili olabilir. Bunun en önemli olanı ise; annenin gebelik döneminde sigara ve kurşun gibi birtakım zehirli maddelere maruz kalmasıdır.

DEHB Sıklığı ve Yaygınlığı

Okul çağında bulunan çocukların %3 ila 7’sinde yaygın olarak görülmektedir. Buna ek olarak; erkek çocuklarda rastlanma oranı kız çocuklarda rastlanma oranına göre 3 ila 5 daha fazladır. Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı bölümlerine başvuruda bulunan hastalar arasında DEHB tanısı konma oranı hem ülkemizde hem de dünyada birinci sırada yer almaktadır.

Aşırı Hareketlilik (Hiperaktivite) Belirtileri Nelerdir?

Hiperaktivite belirtileri incelenmeden önce çocuğun, belirtilerin tamamını ya da yalnızca birkaçını taşıyabileceğini bilmekte fayda vardır.

• Hiperaktivite bozukluğuna sahip olan çocuklar çok ve sık konuşma ihtiyacı hisseder ve bu ihtiyaçlarını karşılar.
• El ve ayaklarda sürekli bir hareketlilik ve oyun durumu mevcuttur. Hatta çoğu zaman oturduğu yerde dahi kıpırdanmalar yaşanır.
• Çoğunlukla sınıf gibi oturması gereken ortamlarda ayakta durmayı veya hareket etmeyi tercih eder.
• Koşul ve durumlar müsait olmasa bile sürekli koşma-tırmanma gibi eylemlerde bulunur.
• Sakin bir şekilde boş zamanlarını değerlendirme etkinliklerine katılma veya oyun oynama zorluğu yaşar.
• Genellikle hareket halindedir.
• Çoğu zaman bir motor tarafından sürülüyormuş gibi görünür.
• Genellikle soru tamamlanmadan cevap verme isteği vardır.
• Söz kesme ya da yapılan işlerin arasında girme gibi davranışlar sergiler.

Dikkat Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Dikkat eksikliğine sahip çocuklarda genel olarak hiperaktivite belirtilerine rastlansa da nadiren hiperaktivite belirtileri gösterilmemektedir.

• Dikkat eksikliğine sahip olan çocuklar genellikle unutkandır.
• Dikkatlerini ayrıntılara veremez veya okul ödevlerinde, yaptıkları işlerde ya da diğer faaliyetlerde dikkatsizliklerinden kaynaklı hatalar yapabilirler.
• Çoğu zaman üstlendiği görevlerde ve oynadığı oyunlarda dikkati dağılır.
• Genellikle, dış uyaranlara maruz kaldığı an dikkati dağılır.
• Sürekli olarak zihinsel çabayı gerektiren görevlerden kaçarak bu görevlerde yer almayı istemez.
• Genellikle yönergelere uyum sağlamaz ve okul da dahil olmak üzere birçok alanda sahip olduğu görevlerini tamamlayamaz.
• Üstlendiği görev ve etkinlikleri düzenleme konusunda sorunlar yaşar.

DEHB Tedavisi

DEHB tedavisinde ilk adım psikoeğitimdir. Bu rahatsızlık hakkında ailenin yeterince bilinçlendirilmesi, nasıl bir tedavi yöntemi izleneceği ve tedavinin gerçekleşmediği durumlarda nasıl sorunlar ile karşılaşılabileceği hakkında bilgi verilmesi gerekir. DEHB tedavisinde hastanın yaşı büyük önem taşır. Çocuk ve ergen hastalarda, ailelerin de tedaviye katılması olumlu katkı sağlayarak iyileşmenin hızını arttırmaktadır. DEHB tedavisi hastanın özelliklerine göre ilaç kullanımı ve terapi ile yapılmaktadır. Kullanılan terapiler; psikoterapi ve psikososyal terapidir.