Yaygın Gelişimsel Bozukluk

Otizm Spektrum Bozukluğu Nedir?

Otizm Spektrum Bozuklukları (OSB), belirtileri genellikle erken çocukluk döneminde başlayan nörogelişimsel farklılıkları içeren bir tanı grubudur. Benzer klinik özelliklere sahip ancak belirtilerin şiddetine ve dildeki bozulmaların derecesine göre farklı isimler alan tanılar, Otizm Spektrum Bozukluğu olarak tek bir grup altında toplanmıştır. Bir spektrum bozukluğu olmasından dolayı aynı tanıyı alan bireyler arasında bile belirtilerin yoğunlukları ve çeşitlilikleri arasında büyük farklar olabilir. OSB’nin bilinen tek bir nedeni olmamakla beraber, yapılan araştırmalar OSB’nin bir dizi genetik bileşen ve çevresel etmenlerin etkileşiminden kaynaklandığını öne sürmektedir.

Otizm Belirtileri:

OSB’li bireyler genellikle sosyal, duygusal ve iletişim becerileri ile ilgili sorunlar yaşarlar. Belirli davranışları sıklıkla tekrarlayabilirler ve değişikliklere karşı tepki gösterebilirler. DSM-V’e göre (Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı) otizm tanısı, sosyal iletişimde güçlükler ve tekrarlayıcı davranışlar-sınırlı ilgi alanları/alışılmadık duyusal tepkiler olarak iki temel belirti grubunu kapsamaktadır.

1) Sosyal iletişimde ve etkileşimlerde yetersizlikler:

Otizm Spektrum Bozukluğu erken yaşlarda kendini gösterebilir. Otizmin en spesifik belirtisi olan sosyal ilişki sorunları, küçük yaştaki çocuklarda göz teması kurmama, ismine yanıt vermeme, ebeveyni ile ortak dikkat kuramama, nesneleri işaret edememe ve verilen işarete tepki verememe gibi belirtilerle kendini gösterir. Bu sayılan belirtiler normal gelişen bir çocuk için sosyal iletişime başladığının ve daha sonraki dil gelişimi için bilgiler veren önemli işaretlerdir. Konuşma gecikmesi otizmin var olabileceğine işaret eden bir diğer belirtidir. Otizmi olan çocuklar sosyal ve iletişim amaçlı konuşmak yerine duyduklarını kalıp olarak tekrar edebilirler ve insanlarla iletişim kurmaya isteksizdirler. Genelde yaşıtlarının oyunlarına ilgi göstermezler. Normal gelişen bebeklerde anne ile sohbet eder gibi karşılıklı çıkarılan sesler otizmi olan bebeklerde görülmeyebilir.

2) Tekrarlayıcı davranış ve ilgi örüntüleri

Erken dönemde de fark edilebilen otizme dair belirtiler sadece sosyal alanla ilişkili olmayabilir. Otizmi olan bebekler tekrarlayıcı davranışlar, harekette anormallikler, alışılmadık duyusal tepkiler gösterirler. Çocuğun ellerini sallama, kanat çırpma, sallanma gibi sıklıkla tekrarladığı aynı hareketler üç yaşından itibaren daha net fark edilebilir. Buna ek olarak, otizmi olan çocuklar kısıtlı ilgi alanlarına sahiptirler. Sahip oldukları ilgi alanına oldukça yoğunlaşırken onun dışındaki aktivite ya da alanlara dahil olmayı reddederler. Ayrıca, otizmi olan çocuklar bazı duyusal uyaranlara karşı aşırı derecede hassasiyet gösterirken bazı uyaranlara karşı da hiçbir tepki vermeyebilirler.

Otizm Spektrum Bozukluğuna Eşlik Eden Diğer Bozukluklar:

Zeka gelişiminde gerilik, epilepsi ve diğer nöbetler, gastrointestinal sorunlar otizm spektrum bozukluğuna eşlik eden diğer bozukluklar arasında sayılabilir. Ayrıca kaygı bozuklukları, depresyon, davranış sorunları, zarar verme, dikkat eksikliği, hiperaktivite gibi psikiyatrik sorunlar otizmi olan bireylerde sıklıkla rastlanmaktadır. Bireylerin sosyal iletişimde veya başkalarının davranışlarını anlamlandırmada yaşanan güçlükler toplumda dışlanma veya akran zorbalığı bakımından bireyleri riskli duruma getirmeye sebep olabilir.

Atipik Otizm Nedir?

Atipik otizm, bazı otizm semptomlarıyla öne çıkan ancak otizm tanısı için belirlenen kriterleri karşılamada yetersiz olan bir alt tanı olarak tanımlanır. Atipik otizmli grupta yukarıda bahsedilen klasik otizm belirtileri en hafif şekilde seyreder. Atipik otizmli bir çocukta yukarıda bahsedilen otizm belirtilerindeki iki temel belirti gruptaki belirtilerin hepsi gözlemlenmeyebilir ya da belirsiz yoğunluklarda gözlemlenebilir. Bu sebeple tanı konması diğer otizm çeşitlerine kıyasla daha zordur. Atipik otizmi olan bireyler günlük hayatlarını klasik otizmi olan bireylere göre daha işlevsel bir şekilde yürütebilirler. Ancak yine de sahip oldukları nörogelişimsel farklılıklardan dolayı bazı alanlarda güçlük yaşayabilirler.

Otizm spektrumundaki tüm insanlar gibi, atipik otizmi olan insanlar da sosyal etkileşim ve iletişimde zorlanabilirler. Sosyal ipuçlarını okumakve arkadaş edinmek onlar için diğerlerine göre daha zorlayıcı olabilir. Girdikleri sosyal durumlar onlarda strese sebep olabilir. Çok fazla göz teması kurmazlar veya küçük konuşmalar yapmazlar. Ayrıca, otizm spektrumundaki diğer bireyler gibi rutine ve düzene çok bağlı olabilirler. Başkalarına tuhaf gelen tekrarlayıcı ve kısıtlayıcı alışkanlıkları olabilir. Okulda gösterdikleri başarıya dair geniş bir yelpaze vardır. Bazıları okulda çok başarılı olurken, diğerleri bunalır ve konsantre olamaz.

Çocuğunda yukarıda bahsedilen belirtileri gözlemleyen aileler mutlaka uzman birinden değerlendirme almaları otizmin belirtilerini kontrol altına almakta ve gelişimini destekleme noktasında büyük önem taşımaktadır. Otizm spektrum bozukluğunun bilinen net bir tedavisi olmasa da araştırmalar erken müdahale ve özel eğitimin birçok çocuk için büyük fark yaratacağını doğrular niteliktedir.

Kaynaklar:

Öner, Özgür, “Otizm Spektrum Bozuklukları”,  https://www.ozguroner.dr.tr/tani-ve-tedavi-alanlari/otizm-spektrum-bozukluklari-belirtileri-nedenleri-teshisi-tedavisi.html, (3 Kasım 2021)

WebMD, “What is High-FunctioningAutism?”, https://www.webmd.com/brain/autism/high-functioning-autism, (3 Kasım 2021)