Özel Öğrenme Güçlüğü

Disleksi Nedir?

Disleksi (dsylexia) normal/her zamanki sınıf yaşantıları olmasına rağmen bir bireyin yazılı harfleri rakamları ve sözcükleri tanımasında problemler yaşaması, tersten okuması veya zayıf yazma becerilerine sahip olması biçiminde görülen bir tür öğrenme güçlüğüdür. Merkezi sistemden kaynaklandığı düşünülen ciddi düzeyde okuma bozukluğu ile ve yazılı sözcükleri tanıma ve kavrama sorununun yaşanması şeklinde tanımlanır. Disleksili bireyler normal zekaya sahip olsalar da, beklenenden daha düşük okuma performansı gösterirler.

Dislektik bireylerde görülen belirtiler şu şekilde sıralanabilir:

– Okuma bozukluğu: Kelime, hece ve harfleri yanlış okuma, kelime unutma.

– İmla bozuklukları: Tek ve iki sesli harf gruplarında imla hataları.

– Yazı bozuklukları: Harfleri doğru kopyalayamama veya yazamama, yazısının okunamaması.

Okuma yazmayı yeni öğrenen çocuklarda ters yazma, kelimelerin yerini değiştirme problemi disleksi olarak algılanmamalı, fakat bu durum ileriki okul yaşamında da devam ederse disleksiden şüphelenilebilir. Disleksiler kelimeleri kopyalarken değil adlandırırken zorluk çekerler. Disleksilerin zeka düzeyleri düşük değildir. Aralarında üstün zekalıları görmek olasıdır. Disleksi bir hastalık değil; sesli sembolleri uygun şekilde düzenleyememe problemidir (Gür, 2013).

Disleksi alanında yapılan birçok araştırmada dislektiklerin aşağıdakilerin bir veya birkaçında sorun yaşadıklarını ortaya koymuştur:

-hafıza

– zamanı planlama

-oryantasyon

-sağ solu karıştırma

-eşzamanlı aktiviteler (Mortimore, 2003)

Disleksi, okuma, dinleme, konuşma, kelimeleri oluşturma gibi dil becerilerini etkilerken, bununla birlikte diğer akademik alanlardaki beceri ve yetenekleri de olumsuz biçimde etkilemektedir. Bunun için disleksinin erken yaşlarda fark edilmesi, birçok sorunun önüne geçebilir (Gür, 2013).

Disleksi Belirtileri

Okul öncesi dönemi çocuklarda disleksi belirtileri

Hareket ve denge alanında

Başkasından yardım almadan giyinmede zorlanma (4 yaş ve üstü için)
Ayakkabılarını bağlama veya düğme iliklemede gecikme (2-3 yaş ve üstü için)
Ayakkabıyı doğru ayağa geçirmede hata yapma (2 yaş ve üstü için)
Yürürken normalden fazla oranda takılma ve bir objeye çarpma
Topu tutma, fırlatma ve topa tekme atma gibi davranışlarda zorlanma (3-4 yaş ve üstü için)

Konuşma ve dil alanında

Anlaşılır ve açık şekilde konuşmada gecikme
Renkleri yanlış adlandırma
İfadede görülen karışıklıklar
Yön ifade eden kelimeleri birbiri ile karıştırma
Basit bir ezgiye el ile uyumlu bir şekilde ritim tutmada zorluk yaşama
Okul öncesi yaşlarda konuşmadaki pelteklik hali

Bellek ve sıralama alanında

Seri ve dizileri hatırlamada sıkıntı çekme
Bilinir çocuk melodileri ve şiirlerini hatırlamada zorluk yaşama
Her gün karşılaştığı nesnelerin ismini hatırlayamama
Sol ve sağ elini birbiri ile karıştırma
Normal bir günde yaşadıklarının sırasını karıştırma durumu

Genel gelişim alanında

Genel bir ilgisizlik ve dikkatsizlik hali
Bazı yönergeleri takip etmede sorun yaşama
Uygun kelimeyi bulmada sıkıntı çekme
Okuma öncesi aktivitelerde ilgisizlik ve bu esnada resim gibi sözel olmayan yaratıcı aktiviteleri gerçekleştirme

İlkokul dönemindeki çocuklarda disleksi belirtileri

Normal veya normal üzerinde zekâ puanına sahip olma
Akademik performansın genel başarısına oranla daha düşük olması
Okuma gerektiren derslerde, okuma gerekmeyen derslere oranla daha az başarılı olma durumu
Beklenenden daha yavaş okuma ve yazma hızı
Okurken heceleme
ou-oö-uü-öü-pb-bd-sş gibi harfleri yazarken ve okurken birbirine karıştırma
el-le, eli-ile… gibi bazı ses öbeklerini ters okuma
Yazarken kelimeleri tersine çevirme
Yazmada ve okumada harf ve hece atlama
Kelimenin sonlarına kafadan harf ekleme ya da yuvarlama
Okurken noktalama işaretlerine uygun kurallara uymama
Okuma aktivitelerine karşı istek eksikliği
Başkası okuduğunda daha iyi anlama durumu
Okuma ve yazma içeren ödevlerden kaçma durumu
El yazısının normalin üstünde bozuk olması
Tahtadaki bilgileri deftere yazmada sıkıntı çekme
Ödevleri tamamlamada isteksizlik
Ödevleri yaparken destek alma
Dört işlem hesaplamalarında işaretleri karıştırma ve hata yapma
Çarpım tablosunu çok zor öğrenme
Sayıları ters okuma
Gün ve ayları sırasına göre saymada yaşanan zorluk
Alfabeyi sırasına göre okumakta zorluk
Olay ve öykülerin sıralamasını hatırlamakta zorlanma
Mesafe tahmini yapmada sıkıntı çekme (Eroğlu, 2021)

Disleksinin Nedenleri

Disleksinin nedenleri üzerine araştırmacılar ve bu alandaki uzmanlar kesin sonuçlara varamamışlardır; fakat disleksinin farklı nedenlerle oluşabileceği sonucuna varmışlardır. Paralel olarak; okula başlamada hazır bulunuşluk, görme sorunları, işitme bozuklukları, dikkat eksikliği, duygusal açıdan olgunlaşma, duygusal olgunluk düzeyi, çevresel faktörler, fizyolojik nedenler, nörolojik sebepler sosyo-ekonomik seviyeler gibi faktörler okuma güçlüğünün sebepleri arasında gösterilebilir. Okuma zorluğuna neden olan etmenler fiziksel, psikolojik, çevresel ve zihinsel faktörler şeklinde kümelendirilebilir. Fiziksel faktörler kendi içinde görsel bozukluklar, konuşma bozuklukları, nörolojik sorunlar ve işitsel aksaklıklar olarak sınıflandırılabilir (Eroğlu, 2021).

Disleksinin kalıtımsal yollarla nesilden nesile aktarılabilmesi olasıdır. Yapılan son araştırmalarda tek bir genin disleksi ile ilişkili olduğu bulunmuştur (Eroğlu, 2021).

Dislekside Teşhis ve Tedavi

Dislekside teşhis genel itibariyle çocuk okula başladığında ve okuma-yazma problemlerine rastlandığında tespit edilebilmektedir. Disleksiyi tamamen bitiren hâlihazırda mevcut bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Disleksinin hayat boyunca süren bir sorun olmasının yanında, erken teşhis ve değerlendirilme büyük önem teşkil etmektedir. Psikolojik testler, teşhis ve bireyin seviyesine göre hazırlanan bir öğretim programı disleksinin tespitine yardımcı olmaktadır. Disleksi farklı terapi ve özel eğitimlerle tedavi edilebilmekte, bireye yönelik eğitici terapiler uygulanmakta ve bu terapilerle beş duyu organının algı düzeyinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır(Evleksiz, 2021).

Referanslar

Eroğlu, S. (2021). Disleksi Olan Çocuklarda Zihin Teorisi Bozukluğu. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Üsküdar Üniversitesi, İstanbul

Evleksiz, T. (2021). Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (Dehb) Ve Disleksi Tanısı Almış Çocuklara Sahip Ebeveynlerin Duygusal Şiddete Maruz Kalma Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul.

Gür, G. (2013). Disleksili Bireylerde Erken Tanı Konmasının Önemi Ve Disleksi Eğitimlerinde Yurt İçi Ve Yurt Dışı Uygulamaların İncelenmesi Ve Karşılaştırılması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.

Mortimore, T. (2003). Dyslexia and Learning Sytle. London: Whurr Publishers Ltd.