Floortime, çocukların gelişme süreçlerini takip edip değerlendirmeler yaparak, karşılıklı iletişim ile duygusal-sosyal-bilişsel gelişimlerini yükseltmeyi amaç edinen bir yaklaşımdır. Çeşitli disiplinlerden pek çok uzmanın kullanabileceği bir programdır. Her tipik gelişim evresindeki çocuk bu programa dahil edilebilmektedir. Ve bu sayede çocuklar; iletişim becerilerini, duygusal bağlarını, özelliklerini ve güçlü yönlerini geliştirebilmektedir.

Floortime Nedir?

Floortime, DIR Modelinin esasını oluşturmuş olan otizm spektrum bozukluğu ve diğer gelişimsel problemlere (down sendromu, hiperaktivite, gelişimsel gerilikler gibi) sahip olan çocuklar ve aileleri için geliştirilen oldukça kapsamlı bir programdır. Bu program ile bireysel duyu, motor ve dik becerilerinin değerlendirilmesine göre çocuk adım adım gelişir. Her adımın ardından bir üst seviyeye geçmek hedeflenmektedir. Çocuğun geliştirmiş olduğu her duygusal-fonksiyonel gelişim ile öğrendikleri arasında ilişki kurmasını sağlamak da bu programın esas amaçları arasındadır.

“Yerde Oyun” olarak da bilinen Floortime yaklaşımının hedeflerinin en önemlisi; ebeveyn ve çocuk arasındaki tanışıklığı arttırarak, çocuğunu bilen ve çocuğu ile doğru iletişim kurabilen ebeveynler oluşturmaktır. Hem ebeveynlerin hem de çocukların yer aldığı bu programda günlük hayatta karşılarına çıkabilecek zor durumlarla kolay baş edebilmeleri sağlanır.

Floortime programında, çocuğun dil ve motor becerileri değerlendirilerek kısıtlıkları belirlenmektedir. Ardından çocuğu daha iyi bir gelişim seviyesine yükseltmek hedeflenir. Floortime yaklaşımının temelinde çocuğun önderliğinde yol almak, onu izlemek ve ona uyum sağlamak bulunur. Bunun sebebi; çocuklarım seçimleri sayesinde ihtiyaç duydukları ya da kaçındıkları durumlar hakkında bilgi almanın mümkün olmasıdır. Ayrıca çocukların önderliğinde başlayan ve bu şekilde devam eden etkinliklerde çocuğun daha keyifli olduğu ve daha fazla sayıda gelişim zinciri oluşturduğu gözlenmiştir.

DIR Modeli Nedir?

DIR modeli DIR Floortime yaklaşımının yapı taşlarından biridir. Bu model ile çocukları ayrıntılı değerlendirebilme ve müdahale programı geliştirilmesi sağlanabilmektedir. Esas hedef ise; çocuğun hem sosyal hem duygusal hem de düşünsel bütün becerilerinin köklerini sağlamlaştırmaktır.

D (Development) Gelişimsel Bölüm

Bu bölümde 6 adet fonksiyonel duygusal gelişim seviyesi bulunmaktadır. Çocuklar bu seviyelere göre değerlendirmeye alınır ve hangi seviyede olduğu belirlenir. Gelişimsel Bölüm’de yer alan 6 basamak şu şekildedir:

• Regülasyon ve dikkat
• Birliktelik sağlama
• İki yönlü iletişim kurma
• Kompleks sosyal problemleri çözme ve davranışların organizasyonu
• Düşüncelerin temsil edilmesi
• Soyut düşünme

  I (InvidualDifferences) Bireysel Farklılar Bölümü

Bütün çocukların duygusal olarak çevreden edinmiş olduğu uyaranları işlemesi farklıdır. Çocuk, duyduğu seslere karşı hipersensitif ya da hiposensitif olabilmektedir ve bu tamamen değişkendir. Bireysel Farklılıklar Bölümünde, çocuğun duyusal olarak etrafına nasıl geri dönüşte bulunduğu, ne gibi dönütler verdiğine bakılarak değerlendirme yapılır. Ardından çalışma programına geçilir.

R (RelationshipBased) İlişki Temelli Bölüm

Ebeveynlerin ve eğitmenlerin çocuğun duygu hali, gelişimsel seviyesi ve sahip olduğu farklılıklara göre çocukla iletişime geçmesidir. Bu etkileşim sayesinde çocuk, zaman içerisinde duygusal ve fonksiyonel gelişiminde hızlı yol almaya başlar.

Floortime Neyi Amaçlar?

Floortime iki esas hedef üzerine kuruludur. Bunlardan birincisi; çocuğun doğal ilgilerini takip ederek çocuğa yol göstermektir. Çocuğun duyusal ve duygusal bağlamda nerede olduğunu daha net ve kesşn görüp ilgilerini ve isteklerini gözlemleyerek, motivasyon kaynağı keşfedilir. Bulunan motivasyon kaynağı sayesinde daha hızlı mesafe kat etmeye başlanabilmektedir.

İkincisi ise; çocuğun eğitmenler ile kendisinin iletişime geçebileceği, paylaşılan dünyanın içine çekmektir. Birçok sebepten kaynaklı çocuk kendi dünyasından çıkamayıp dış dünya ile olan etkileşimi reddedebilir. Bu gibi durumlarda çocuğa saygı göstermeli ve ilgisini çekebilecek, eşlik edebileceği motivasyonları sağlamak gereklidir. Böylelikle çocuk, kendini eğitmenlere daha yakın hissedecek ve iletişime geçebilecektir.

DIR Floortime, çocuğu izleyerek yeni bir dünyaya çekmeyi ve bunu yaparken çocuğun tüm bireysel farklılıklarını- duygusal ve duyusal gelişimini- aile kalıplarını göz önüne alarak çocuğun gelişim seviyelerini tamamlamasına yardımcı olmaktadır.

DIR Floortime Nerelerde Uygulanır?

Floortime programını her zaman ve her yerde uygulanabilmektedir. Uygulama esnasında farklı çocukların katılımı ile oyunlar genişletilebilir.

Greenspanve Wieder tarafından geliştirilen bu model çocukların işlevsel gelişim kapasitelerini, biyolojik temelli işlemleme sürecini, aile ilişkilerini ve etkileşimlerini bir bütün olarak değerlendirmektedir. İlişki temelli modeller arasında en popüler olan floortime(DIR) çocuğun diğer insanlarla etkileşimine odaklanmaktadır.  Uygulamada birincil hedef çocuğun ilgilerini takip ederekona yol göstermektir.

Floortime, çocuğun gelişiminde eksik kalan duygusal gelişimsel kapasitelerinin çocuk yönlendirmeliolarak ve ailenin sıcak bir ilgisiyle olumlu etkileşimlerin gerçekleşeceğini savunur. Bu yöntem çocuk ve birincil bakım veren arasında duygusal etkileşimle, bireysel farklılıkları da dikkate alarak çocuğun ilgisine yönelik geliştirilen oyun temelli müdaheledir. Çocuğun bireysel farklılıklarını, aile kalıplarını, duygusal gelişimini ele alarak gelişim basamaklarını çıkmada yardımcı olmaktadır. Temel hedefi ise duygusal, bilişsel ve sosyal becerilerin temelini sağlam atmada fayda sağlamaktır. Bu modelotizim spektrum bozukluğu ve diğer gelişimsel bozuklukları olan çocuklara uygun etkili müdahalelerin hazırlanmasına olanak sağlanmaktadır. DIR/Floortime modelinde 3 alt başlık vardır. Developmenta(Gelişimsel) altı işlevsel gelişim kapasitesini, IndividiualDifferences (bireysel) biyolojik farklılıkları, Relationship-based(ilişki temelli) ilişkileri ve duyguyu temsil etmektedir(Erdem.Ş, 2021). Altı işlevsel gelişim basamakları bu şekildedir:

1) Kendini düzenleme ve dünyaya olan ilgi

2) Dahil Olma ve İlişki

3)Karşılıklı İletişim

4)Karmaşık ve Problem Çözme Odaklı İletişim

5) Duygusal Fikirler

6) Semboller Arası Bağlantı ve Soyut Düşünme

Bireysel farklılıklarda ise, her çocuğun çevresinden aldığı uyaranları işlemesi farklı olduğundan duyusal olarak nasıl dönüt verdiği dikkate alınarak program hazırlanmasına bakılmaktadır.

Son olarak ilişki temelli bölümde ise çocukla ebeveyni ve eğitmenleri duygu durumuna bireysel farklılıklarına göre iletişime geçerek çocuğun fonksiyonel ve duygusal gelişiminin ilerlemesine katkıda sağlamaktadır.

Floortime Uygulama

Floortime çocuğun bireysel farklılıklarını göz önünde bulundurarak uygun gelişim basamağına göre çocukla sıcak, duygu ve güven veren bir etkileşimle yerde oturarak oyun oynanmasıdır.

Seansta takip edilen basamaklar şu şekildedir;

1) Çocuğu gözlemleme

2) Çocuğa yaklaşma ve bir iletişim döngüsü başlatma

3)Çocuğun liderliğini takip etme, onun ilgi alanı üzerinden gidilmesi

4) Oyunu genişletmek (çocuğun merak, motivasyon ve ilgi bulabilmesi için duygusal yaklaşma yollarını arama)

5) Çocuğun iletişim döngüsünü kapatması

Son olarak floortime yaklaşımının özellikle otizm spektrum bozukluğu tanısı alan çocuklarda müdahalede bulunulabilecek (sosyal iletişim becerileri, taklit becerileri ve sembolik oyun becerileri gibi hususlarda)etkili bir model olduğu bilinmektedir.